Serat Kalatidha artinya serat yang berisi falsafah atau ajaran hidup manusia. ‘Kala’ artinya ‘Jaman’ Dan ‘Tidha’ artinya ‘Ragu’ (jaman Yang Penuh keraguan)
R. Ngabehi Ranggawarsita through Sebuah karyanya Yang Sampai Sekarang Tetap kesohor “Serat Kalatidha” Yang bertujuan Memberi Peringatan Kepada kitd agar Senantiasa “Eling” ditunjukan kepada Allah dan “Waspada” kepada manusia dan kehidupan manusia.
R. Ngabehi Ranggawarsita menyadari kehendak Allah yang kadang sulit diterima akal manusia. Namun beliau yakin bahwa Allah akan membantu orang-orang yang “eling lawan waspada”. Orang yang “eling dan waspada” tidak akan terombang-ambing dalam riak gelombang “Kalatidha”. Baris terakhir bait terakhir Serat Kalatidha terjemahan bebasnya adalah “Hamba menyerahkan jiwa dan raga (kepada Allah) ditulis dalam sebuah “sandhiasma” yang menunjukkan nama penulisnya: Bo RONG ang GA sa WAR ga me SI mar TA ya.
# Cakepan Bait ke-11 # Ya Allah ya Rasulullah, kang sipat murah lan asih, mugi-mugi aparinga, pitulung ingkang martani, ing alam awal akhir, dumununging gesang ulun, mangkya sampun awredha, ing wekasan kadi pundi, mila mugi antuka pitulung Tuhan .
Ya Allah ya Rasulullah yang bersifat pemurah lagi pengasih mudah-mudahan memberi pertolongan kepada hambamu saat-saat menjelang akhir ini. Sekarang kami telah tua, akhirnya nanti bagaimana. Hanya Tuhanlah yang mampu membantu kami.
# Cakepan Umpan ke-12 # Sageda sabar santosa, mati sajroning ngaurip, kalis ing reh aruhara, murka angkara sumingkir, tarlen meleng malatsih, sanityasa tyas memasuh, badharing sapudhendha, antuk mayar sawetawis, boRONG anGA saWARga meSImarTAya.
Semoga kami bisa sabar dan kuat, seolah mati dalam hidup, lepas dari segala keruwetan, keangkaramurkaan menjauh, biarkanlah kami hanya memhohon karuniamu, terlepas dari segala dosa, terima kasih hanya sekedarnya, hamba menyerahkan jiwa raga hamba.
Den waspada sembah, : jroning cumbana tansaha mengesthi ing GUsti.
Den waspada ing tuwuh, : tannsah enget WEDHA-ning JAGAD.
Kamas Wandi, kondisi saat ini negeri kita tercinta ini kok persis dengan bait pertama Serat Kalatidha:
Mangkya darajating praja – Kawuryan wus sunyaruri – Rurah pangrehing ukara – Karana tanpa palupi – Atilar silastuti – Sujana sarjana kelu – Kalulun kala tidha – Tidhem tandhaning dumadi – Ardayengrat dene karoban rubeda [Keadaan negara yang demikian merosot karena tidak ada lagi yang memberi suri tauladan (karana tanpa palupi). Banyak yang meninggalkan norma-norma kehidupan (atilar silastuti). Para petinggi, cerdik pandai sudah terbawa arus jaman yang penuh keraguan dan kecugiaan (sujana sarjana kelu; kalulun ing kalatidha). Suasana mencekam karena dunia sudah penuh masalah]
Saya setuju dengan penyampaian Kamas, bahwa dengan memahami “Serat Kalatidha” kiranya kita dapat senantiasa “Taqwa – Eling” kepada Allah dan “Waspada” dalam kehidupan manusia.
Matur nuwun Kamas sudah mengingatkan kita semua.
Saya kok merasakan seperti apa yang masWijono utarakan. Bahkan tidak jauh bedanya dengan pitutur Jaman Edan.
“hamenangi jaman edan, ewuh haya ing pambudi,
jantraning jagad wus pinasthi,
ubenging cakra manggilingan, garising lelakon bakan tumiba,
sapa lena bakal binanda,
sapa lali bakal keli,
jagad isine mung hangkara,
kang hinoyak mung hanumpuk bandha,
datan eling Purwa-Madya-Wasana,
kabeh padha ngaku bener, sejatine keblinger,
wong jujur kojur, wong lugu kepalu,
wong ngaku alim, nanging pulasan,
jagad anyar bakal ginelar,
tekane jaman kasucian,
tekane pengadilan Gusti,
mula, prayoga den eling lawan waspada,
sabar narima, welas asih mring sapadha-padha”.
Mangga kula sumanggakaken… 🙂